Nederland staat wereldwijd bekend als hét kaasland, en een belangrijk onderdeel van deze reputatie zijn de traditionele kaasmarkten. Op dit moment zijn er nog vier officiële kaasmarkten in Nederland: Alkmaar, Edam, Gouda en Woerden. Deze markten vormen niet alleen een toeristische trekpleister, maar zijn ook diepgeworteld in de Nederlandse cultuur en geschiedenis.
Eeuwenlang waren kaasmarkten dé plek waar boeren en handelaren samenkwamen om hun kazen te verhandelen. Hoewel de oorspronkelijke functie van de kaasmarkt als handelsplaats grotendeels is verdwenen, worden de tradities nog steeds in ere gehouden. Van de karakteristieke kaasdragers en het bekende ‘handjeklap’ tot de historische waaggebouwen, de kaasmarkten geven een uniek kijkje in het verleden van de Nederlandse kaashandel.
Op deze pagina kom je alles te weten over de kaasmarkten in Nederland. We duiken in hun geschiedenis, leggen uit hoe de markten precies werken en geven een overzicht van de huidige markten en hun data voor 2025. Daarnaast leer je meer over de rol van kaas in Nederland en waarom deze markten nog steeds zoveel bezoekers trekken.
Geschiedenis van de Kaasmarkten in Nederland
De Nederlandse kaasmarkttraditie gaat eeuwen terug en dateert al uit de Middeleeuwen. Destijds was kaas niet alleen een essentieel voedingsmiddel, maar ook een belangrijk exportproduct. Nederland stond bekend om de hoge kwaliteit van zijn kazen, en boeren uit het hele land brachten hun producten naar centrale markten om ze daar te verkopen aan handelaren uit binnen- en buitenland.
De Oorsprong van de Kaasmarkten
Kaasmarkten ontstonden in steden met gunstige handelslocaties en werden al snel cruciaal voor de lokale economie. Plaatsen zoals Alkmaar, Gouda, Edam, Hoorn en Woerden groeiden uit tot belangrijke handelscentra.
Op deze markten werd kaas niet zomaar verkocht; er waren strikte handelsrituelen. De kazen werden opgestapeld op het marktplein, waar ze werden gekeurd, gewogen en verhandeld. Dit gebeurde vaak door middel van ‘handjeklap’, een traditionele onderhandelingstechniek waarbij koper en verkoper in de handen klapten om tot een overeenkomst te komen.
Het wegen van de kazen gebeurde in speciale waaggebouwen, waarvan sommige nog steeds te bewonderen zijn in steden als Alkmaar en Gouda. De kaasdragers, herkenbaar aan hun witte kleding en strohoeden, vervoerden de kazen op bessen (houten draagbaren) naar de waag, waarna de uiteindelijke handel werd beklonken.
Kaasmarkten in de 19e en 20e eeuw
Met de industrialisatie en de opkomst van moderne distributiesystemen begon de functie van de traditionele kaasmarkten te veranderen. Grotere zuivelfabrieken en coöperaties namen een groot deel van de kaashandel over, waardoor de noodzaak voor fysieke markten afnam. Desondanks bleven sommige markten bestaan, deels vanwege hun culturele en toeristische waarde.
Tegen de 20e eeuw werden kaasmarkten steeds minder belangrijk als handelsplaatsen, maar groeiden ze uit tot toeristische evenementen waarin tradities en erfgoed centraal stonden. De markten trokken steeds meer bezoekers uit binnen- en buitenland, die een glimp wilden opvangen van het oude ambacht.
De Kaasmarkten van Tegenwoordig
Vandaag de dag zijn er nog vier actieve kaasmarkten in Nederland:
- Alkmaar
- Edam
- Gouda
- Woerden
Deze markten hebben hun historische charme behouden en trekken jaarlijks duizenden bezoekers. De handelaren en kaasdragers spelen hun traditionele rollen na, compleet met klederdracht en rituelen zoals het wegen van de kazen en het handjeklap. Hoewel de werkelijke kaashandel tegenwoordig voornamelijk via supermarkten en zuivelcoöperaties verloopt, zorgen deze markten ervoor dat het historische karakter van de Nederlandse kaashandel bewaard blijft.
Het Stoppen van de Kaasmarkt in Hoorn
Tot voor kort was ook Hoorn een van de steden met een officiële kaasmarkt. Helaas heeft de stad besloten om te stoppen met deze traditie. Dit is een teken dat niet alle markten het eeuwige leven hebben en dat sommige steden andere toeristische en culturele prioriteiten stellen. Toch blijven de overgebleven kaasmarkten een belangrijk visitekaartje voor Nederland en laten ze zien hoe diepgeworteld kaas is in onze geschiedenis.
Kaasmarkt Alkmaar
De kaasmarkt in Alkmaar is een van de bekendste en meest traditionele kaasmarkten van Nederland. Al bijna 700 jaar wordt hier kaas verhandeld op het historische Waagplein. Het spektakel trekt jaarlijks duizenden bezoekers van over de hele wereld, die zich laten meevoeren door de eeuwenoude tradities.
Een Historisch Kaasplein
Alkmaar kreeg in 1365 het weegrecht en beschikte toen over één weegschaal. De groeiende kaashandel zorgde ervoor dat dit in 1612 al vier weegschalen waren. In 1593 werd het Kaasdragersgilde opgericht, wat erop wijst dat er destijds al een kaasmarkt bestond. Documenten bevestigen dat er in 1622 zeker een georganiseerde kaasmarkt plaatsvond.
Door de groeiende populariteit werd het Waagplein in de 18e en 19e eeuw meerdere keren uitgebreid. In de hoogtijdagen vonden er wel vier markten per week plaats, waarbij per marktdag gemiddeld 300 ton kaas werd verhandeld. Sinds 1939 is Alkmaar de enige stad waar de kaasmarkt nog op traditionele wijze plaatsvindt.
De Kaasmarkt Vandaag de Dag
De kaasmarkt in Alkmaar is een waar spektakel. Vanaf 10:00 uur luidt de bel, waarna kaasdragers in traditionele klederdracht de kazen op berries naar de waag brengen. Hier worden ze gewogen en wordt er met het bekende handjeklap over de prijs onderhandeld. Ingooiers laden de kazen in wagens, terwijl de ladyspeaker en kaasmeisjes de bezoekers informeren.
Bezoek de Kaasmarkt in 2025:
- Elke vrijdag van 28 maart t/m 26 september (10:00 – 13:00 uur)
- Extra avondkaasmarkten op dinsdag in juli & augustus (19:00 – 21:00 uur)
- Kinderkaasmarkt in juli & augustus voor kinderen van 6-12 jaar
Kaasmarkt Edam
De kaasmarkt in Edam is een historische en toeristische trekpleister die bezoekers een authentiek kijkje biedt in de eeuwenoude kaashandel. Elke woensdagochtend in juli en augustus komt het verleden tot leven op het Jan van Nieuwenhuizenplein, waar kaas nog steeds op traditionele wijze wordt verhandeld.
Een Markt met een Rijke Geschiedenis
De Edamse kaasmarkt vindt zijn oorsprong in de 17e eeuw. Oorspronkelijk werden de kazen per bootje aangevoerd via de waterwegen rondom Edam. De kaas werd op de markt verhandeld door boeren en handelaren, waarbij het bekende handjeklap de prijs bepaalde.
In 1680 werd de markt verplaatst naar het huidige plein, waar men tot 1922 op commerciële schaal kaas verhandelde. Met de opkomst van de industrialisatie verdween de traditionele markt, maar in 1989 werd de traditie nieuw leven ingeblazen als toeristische attractie, mede dankzij de inzet van meer dan 90 vrijwilligers.
De Kaasmarkt Vandaag de Dag
Elke marktdag wordt geopend en afgesloten met het luiden van de bel door een prominente gast, zoals politici, schrijvers of sporters. De kaas wordt per boot aangevoerd, gelost op een speciale loswal en vervolgens door kaasdragers naar de markt gebracht. Hier wordt de kaas gekeurd, gewogen en verhandeld volgens de traditionele methode.
🔔 Wanneer? Woensdagochtend in juli & augustus (10:30 – 12:30 uur) 🌙 Avondkaasmarkt met braderie: een speciale verlichte editie 🎶 Sfeer: Oudhollands draaiorgel & kaaskapel 🎥 Extra’s: Video’s over kaasbereiding en het raden van kaasgewichten
De Edammer Kaas: Wereldberoemd
De Edammer kaas is een iconisch product dat al sinds de 14e eeuw wordt geëxporteerd. De kleine, bolvormige kaasjes waren perfect geschikt voor transport over zee en werden zelfs gebruikt als ruilmiddel. In de 17e eeuw was Nederland een groot exporteur van kaas, met markten in steden als Amsterdam, Alkmaar, Hoorn en natuurlijk Edam zelf.
De originele Edammer kaas is een 40+ kaas, wat betekent dat het vetgehalte 40% van de droge stof bedraagt. De hoge kwaliteit van Noord-Hollandse kaas werd al in 1810 beschreven in een officieel rapport over de productie. Tegenwoordig worden Edammer kazen nog steeds wereldwijd geproduceerd, maar de traditionele markt in Edam geeft een uniek kijkje in het verleden.
Kaasmarkt Gouda
Elke donderdagochtend tussen april en augustus verandert de Markt in Gouda in een levendige kaasmarkt. Hier onderhandelen boeren en handelaren volgens het traditionele ‘handjeklap’ over de prijs van de kazen, die vervolgens gewogen worden in de historische Waag. Kaasmeisjes en kaasjongens in traditionele klederdracht, kaasbrikken getrokken door paarden en een markt vol streekproducten en ambachten zorgen voor een authentieke sfeer.
Een traditie die voortleeft
Gouda is al sinds de 14e eeuw een belangrijk centrum voor de kaashandel. De stad profiteerde van haar gunstige ligging en groeide uit tot een handelsplaats van wereldformaat. Tegenwoordig trekt de kaasmarkt bezoekers uit binnen- en buitenland, die dit stukje levende geschiedenis met eigen ogen willen zien.
De Goudse Kaasmarkt vindt plaats van 3 april tot en met 28 augustus 2025, iedere donderdag van 10:00 tot 12:30 uur, behalve op 29 mei (Hemelvaart). Toegang is gratis. Naast de kaasmarkt kun je genieten van een grachtentocht, een stadswandeling of een workshop stroopwafel bakken. Ervaar de sfeer van een van Nederlands meest iconische tradities!
Kaasmarkt Woerden
Elke zaterdag tussen half april en half augustus staat Woerden in het teken van de traditionele kaasmarkt. Van 11:00 tot 12:30 uur komen handelaren en zelfkazende boeren bijeen om hun kazen te verhandelen met het bekende ‘handjeklap’. De markt op het Kerkplein is een unieke ervaring, want Woerden heeft de enige nog écht functionerende kaasmarkt van Nederland. De handel is geen show, maar een serieuze transactie waarbij de prijzen op de historische kaasbel worden vastgelegd.
Een complete kaasbeleving
Naast het kopen en proeven van boerenkaas, biedt Woerden een complete kaaservaring. Bezoekers kunnen zien hoe kaas wordt gemaakt en krijgen uitleg van een spreekstalmeester over de tradities en geschiedenis van de markt. In augustus vindt de jaarlijkse historische kaasmarkt plaats, waar boeren met authentiek boerenvervoer hun kazen aanbieden.
Wil je de reis van koe tot kaas zelf meemaken? Bezoek dan na de markt het Kaaspakhuis aan de Emmakade. Hier ontdek je de moderne kaasmakerij en zie je hoe kazen worden gerijpt en opgeslagen. De Woerdense kaasmarkt is gratis toegankelijk en een feest voor kaasliefhebbers!
De Leukste weetjes over kaas en de kaasmarkten!
Hier zijn een paar leuke weetjes over kaas en de Nederlandse kaasmarkten:
🧀 Nederlanders zijn echte kaaseters
Gemiddeld eet een Nederlander zo’n 20 kilo kaas per jaar! Dat zijn ongeveer 320 plakken kaas per persoon.
🧀 Goudse kaas komt niet uit Gouda
Hoewel Gouda wereldwijd bekendstaat om kaas, wordt Goudse kaas niet in Gouda zelf gemaakt. De naam verwijst naar de stad waar de kaas al sinds de middeleeuwen werd verhandeld, niet waar hij geproduceerd wordt.
🧀 Nederland is een van de grootste kaasexporteurs
Nederland exporteert jaarlijks meer dan 900 miljoen kilo kaas naar landen over de hele wereld. Vooral Duitsland, België en Frankrijk zijn grote afnemers.
🧀 De oudste kaasmarkt van Nederland
De kaasmarkt van Alkmaar is de oudste van Nederland.
🧀 De zwaarste kaas
Kazen die op de markt worden verhandeld, wegen vaak rond de 12 kilo per kaas. Maar de zwaarste kaas ooit gemaakt in Nederland woog maar liefst 720 kilo!
🧀 Handjeklap als onderhandelingstechniek
Op traditionele kaasmarkten zoals die van Gouda, Woerden, Alkmaar en Edam wordt de prijs nog steeds bepaald door het eeuwenoude ‘handjeklap’. De koper en verkoper slaan in een ritmisch tempo elkaars handen totdat ze het eens zijn over de prijs.
🧀 Kaas als souvenir
Veel toeristen nemen een klein kaasja mee naar huis als souvenir.
🧀 Nederlandse koeien produceren zo’n 14 miljard liter melk per jaar
Een groot deel van deze melk wordt gebruikt voor kaasproductie. Voor 1 kilo kaas is ongeveer 10 liter melk nodig.
